۱۳۹۸/۱۲/۲۶

جامعه شناسی کرونا: فروپاشی هستی اجتماعی

هنوز شیوع و فراگیری بیماری جهانگیر کرونا در ایران آنچنان فاجعه بار نشده و امید نیز چنین نشودولی خطر وتهدید تداوم بیماری و شیوع هراس جمعی حاصل از آن و افزایش خطرات جانی حاصل از ناتوانی در مدیریت اینبحران و مصیبت اجتماعی توسط صاحبان قدرت خاصه در نظام ناکارآمد استبداد دینی در کشور همچنان بالاست.
 سنجشگری برخی ابعاد اجتماعی این بیماری در ایران از بعد پیامدهای شیوع آن و پرسشگری فرهنگ عمومی وسیاسی ناظر بر آن قابل توجه و تامل استبرخی زوایای این سنجشگری مسیله بیماری کرونا از نظر جامعه‌شناسیفاجعه و درمان می‌تواند چنین باشد:
   
🧐بی اعتمادی سیاسیبنظر من مهمترین عامل شیوع این بیماری و عدم توانایی در مهار و مدیریت این بحران بهشکاف دیرینه حکومت و مردم بازمی‌گرددساختار استبداد تاریخی از استبداد شاهی تا شیوخ مستبد چنان است کهاصل بر عدم اعتماد بر مردم بعنوان رعایاستوالی و ولی در قالب شاه یا آیت الله به عناوین مختلف زیر توجیه ملت،تمدن، خدا، دین و رهبران آن، امت و .. اساسا مردم را ابزار اعمال قدرت می‌داندحقانیت اعمال هژمونی و سلطه فراگیربر جان و مال مردم از یکسو و عدم حقانیت مردم در دانستن، کسب اخبار واقعی، آگاهی و دانش از سوی دیگر از زمرهدوگانه بنیادینی است که حیات استبداد بدان وابسته استدر‌چنین‌ ساختاری مردم آخرین و نامحرم‌ترین اقشاریهستند که از هر‌ پدیده ای و بطور خاص بیماری کرونا آگاهی می‌یابند
🥴بی اعتنایی استبداد به جان و مال مردم و بی اعتمادی مردم به نام و کام مستبدان چنان شده و می‌شود که در وقوعبیماری جانکاه و هولناک کرونا نیز مردم چشم و گوش به رسانه های دیداری و شنیداری نظام استبداد نمی‌سپارنددر‌چنین‌ بستری ‌افراد و نهادهای اجتماعی از جمله خانواده‌ها به راهیابی و چاره‌جویی های خود می اندیشندبی سببنیست که مثلا تعطیلی مدارس برای ماندن خانواده‌ها در کشور سبب سفر و تحرکات جغرافیایی برای فرار از بیتدبیری ساختار استبداد می گردد؛ امری که به بی‌تدبیری دیگری از سوی مردم منتهی شده و بجای مهار، به شیوعبیشتر بیماری منجر می‌گردد .  

🤒بحران اجتماعیکرونای کشنده در چنین بستری لاجرم به یک‌ بحران اجتماعی منجر می‌گردداین بحران اگرچهدارای زمینه های مستعد و ناهویدایی در متن جامعه و مناسبات اجتماعی پیش از بیماری است ولی با وقوعسیمپتوم‌های این بیماری، علایم این بحران نیز تشدید و آشکارتر می‌شودفقدان اعتماد، بیگانگی سیاسی، نامدارایی،هراس از ناامنی جانی و افتادن به‌جان یکدیگر، اندوه و‌ دغدغه نان و جان در سطوح فردی و خانوادگی، تشدیدنابسامانی و تهدید هستی اجتماعی و بسیاری مسایل دیگر‌ که در این تحلیل ‌بدان خواهم پرداخت، از وجوه آشکار وپنهان سیل این بحران اجتماعی به‌شمار می‌رود که در راه است.

😧فروپاشی همبستگیاگرچه میان حکومت و ملت خلا همبستگی تاریخی وجود دارد، ولی نهاد قدرت در قامت وهیبت استبداد چنان عمل می‌کند که همبستگی اجتماعی را منع و محو می‌سازدهرگونه اتفاق و گردهمایی، اجتماعبیش از دو نفر، تشکیل تشکل‌ها، اتحادیه‌ها، تحزب و حزب‌سازی، اجتماعات و یکپارچگی مردمی در صورتی‌که بسود وبسوی منافع استبداد و کارگزاران آن نباشد سرکوب و با منیت مستبد، منکوب می‌گردددر چنین ساختاری، همبستگیاجتماعی از اشکال ابتدایی آن نظیر همبستگی خانوادگی، قبیله ای و در نهایت قومی فراتر نمی‌رودفرد در زنجیرهزیست اجتماعی بشدت سودخواه و همسو با منافع فردی در مقابل منافع جمعی زندگی می‌کندوقوع بحران بیماریکرونا، آغاز نمایشگاه بزرگ و ملی این فروپاشی اجتماعی خواهد بود که در آن منفعت و مصلحت فردی بر ساحت‌هایاجتماعی و جامعه انسانی غلبه خواهد کرد

🤭زوال سرمایه اجتماعیبا شیوع بیماری کرونا و گسترش آن، سرمایه اجتماعیِ نحیف و روبه زوال نیز بیش از پیشسقوط خواهد کردسرمایه اجتماعی، عنصر همبستگی اجتماعیِ ارگانیکی است که در ساختار آشفته و جامعه مملواز ناسازه‌های سنت و مدرنیته، شهرنشینی و حاشیه‌نشینی شهری، فقر و ثروت، شکاف جنسیتی، شکاف مرکز-پیرامون ناشی از سانترالیزم سیاسی و ‌اداری، بشدت ضعیف استوقوع بیماری ایران‌گیر سبب خواهد شد حداقل‌هایسرمایه اجتماعی به‌عنوان عناصر پیوند دهنده نهادها و نمادهای اجتماعی نیز رنگ باخته و تحلیل روندفروپاشیسرمایه اجتماعی به‌دنبال خود، زمینه تخفیف سرمایه فرهنگی را نیز فراهم می‌سازد که در آن ارزش‌ها و هنجار‌هایاجتماعی جامعه‌پسند به سطوح فردی و حتی اگوایستی سقوط می‌کندپیامد مورد انتظار این سقوط، فروپاشیهستی و همبستگی اجتماعی است که در ساختار استبداد به سختی به بقای خود ادامه می‌داد.   

😴گرسنگیاگرچه طبق برخی آمارهای اجتماعی رسمی و حکومتی که مشحون از کم‌شماری است، گرسنگی پدیده ایاست که در طی چنددهه پس از انقلاب اسلامی رو به گسترش نهاده و در بین اقشار اجتماعی مختلف تعمیق یافتهاست ولی این بحران با گسترش بیماری کرونا، تشدید خواهد یافتتداوم بیماری، سبب خواهد شد جمعیت گرسنگانرو به افزایش گذارده و با شیوع بیماری و بحران‌های اقتصادی حاصل از آن، اقشار و طبقات اجتماعی استثمارشده،ستمدیده و زحمتکش بیش از همه از فقر غذایی رنج ببرندگرسنگی و چه بسا قحطی در دسترسی به برخی مواد وکالاهای اساسی از یکسو و تشکیل بازارهای قاچاق و غیررسمی عرضه و توزیع این کالاها توسط عوامل حکومتی واقشار خاص سودخواه از سوی دیگر، بشدت گسترش خواهد یافتبه‌نظر من سرعت شیوع هراس و احساس ناامنی وپیامدهای انسانی و اجتماعی این بیماری بسیار بیشتر از شیوع خود ویروس کرونا خواهد بود.

😰مرگ و هراس از آناگرچه مرگ به پدیده ای پذیرفته شده در ساختار استبدادی بی‌کفایت تبدیل شده و دارای گسترهبزرگی از مرگ ناشی از تصادفات، نزاع‌های خیابانی تا اعدام و کشتار مردم معترض در خیابان‌ها است ولی هراس ازمرگ‌های زودهنگام، و انتظار برای مرگ خود و عزیزان در خانواده در سطوح فردی ناشی از شیوع کرونا، زمینه‌هایبحران روانی و اجتماعی را بشدت تقویت خواهد کرددر اپیدمی مرگ، این بار برخی از سران و مردان قدرت نیز درورطه مرگ ناشی از بیماری خواهند افتادولی نابرابری در توزیع مرگ ناشی از بیماری به‌وضوح چشمگیر خواهدبودبه‌نظر من مرگِ کرونایی عمدتا گریبان فقرای شهری و حاشیه نشینان، آسیب دیدگان جنگ و بیماری‌های سخت،سالمندانِ تهیدست و بخش بزرگی از مردم در خیابان از کودکان خیابانی تا زنان خیابان‌گرد را خواهد گرفت.

🤧فقرِ بهداشتفقرای شهری و حاشیه‌نشینان شهری از زمره بیشترین آسیب دیدگان فقرِ بهداشت در جامعه خواهندبوداین فقر و‌ محرومیت بهداشتی و درمانی در زمان شیوع بیماری جانکاهِ کرونا بشدت رو به گسترش خواهد گذاردفقدان دسترسی و نبود امکان تامین لوازم بهداشتی و‌ پیشگیرانه از یکسو و عدم دسترسی یا امکان اندک برخورداری ازخدمات درمانی پس از بیماری و کرونایی شدن از دیگرسو، سبب مرگ بیشتر فقرا و محرومان شهری می‌گردد که نه ازتوان مالی و ‌نه از توان جانی و اجتماعی لازم برای برخورداری از امکانات بهداشتی و درمانی برخوردارندمرگ درسکوت، پدیده ای خواهد بود که در مناطق محروم کشور و نزد افراد به‌حاشیه رانده شده‌ اجتماعی، هم‌پای شیوع کرونا،شایع خواهد شد.   

فقر آموزشی و فرهنگیبخش بزرگی از آنچه که امروزه در نسل حاضر در جامعه ایران مشاهده می‌شود، محصولآموزش و تربیت فرهنگی است که نظام دینی در طی چهار دهه طلایه دار آن بوده استهر گونه کاستی در همراهی ومشارکت مردمی برای پیشگیری از شیوع بیماری در کشور می‌تواند محصول دو امر باشدنخست فقر آموزش‌هایبنیادین اجتماعی حکومت در همبستگی اجتماعی، همدلی و هم‌سرنوشتی، ومشارکت اجتماعی مردم؛ و مبارزه منفیمردم در مقابله با هر آن‌چیزی که نظام و حاکمیت رسمی ترویج کرده و فرامی‌خواندچنین وضعیتی منجر شده است کهحکومت و ملت به‌شکلی قهرآمیز در تقابلی اجتماعی به نفی و بی‌اعتنایی به یکدیگر گرایش قوی‌تری یابند
  
جامعه در خانههراس از بیماری سبب می‌گردد فرایندهای کلان جهانی‌گرایی به کلبه های کوچک خانوادگی و فردیفروبکاهدقرنطینه حکومتی یا مردمی و تلاش برای کاهش ارتباطات اجتماعی افراد در روابط و مناسبات خود سببمی‌گردد افراد به حریمهای قابل اعتماد و نظارت پناه برده و از فضاها و میادین بزرگتر اجتماعی دوری کننددر تداوماین بیماری حتی به‌صورت موقت روندهای جامعه پذیری دستخوش چرخش‌های‌موقت می‌گرددبدین معنا بجایهمسویی خانواده در جامعه، جامعه به سلول‌های کوچک خانواده و واحدهای خُرد اجتماعی سقوط می‌کنددر‌چنین‌وضعین‌بحرانی، جامعه بطور موقت رنگ باخته و دستخوش ایست اجتماعی یا کومای اجتماعی می‌گردد.  

مرگ جامعهدرصورت تشدید شیوع بیماری، جامعه انسانی رو به تعلیق نهاده و بطور موقت می‌میردنشانه‌های اینمرگ اجتماعی را حتی در کشورهای مدرن اروپایی نیز می‌توان ردیابی کردشیوع بیماری و هراس از مرگ، فرد درجامعه اروپایی را نیز نگران و هراسناک کرده است بطوریکه منافع فردی بر‌ منافع جمعی، بقای بیولوژیک بر بقایاجتماعی، دغدغه فردی بر دغدغه اجتماعی غالب می‌گرددتصور چنین تحولاتی در جامعه ایران بشدت هراسناکخواهد بود خاصه جامعه‌ای که هنوز فرایندهای زندگی اجتماعی و جامعه‌پذیری در سطح کلان و مدرن در آن بوقوعنپیوسته و افراد اگرچه در فضاهای اجتماعی شهری ورود کرده‌اند ولی همچنان بصورت منفرد و نه فردگرایانه، در متنجامعه بصورتی متجزا همزیستی می کنندمرگ جامعه شامل مرگ زیست اجتماعی و هستی اجتماعی در ایرانخواهد بود

تحکیم استبدادسرکوب و اختناق در شرایط شیوع بیماری کرونا و کاهش مناسبات اجتماعی در فضاهای شهری واجتماعی، زمینه تثبیت و تداوم نظام ناکارآمد استبداد دینی را فراهم می‌سازدمصیبت اجتماعی اگرچه در شرایطخاص سبب افزایش همبستگی و هم‌سرنوشتی اجتماعی می‌گردد ولی در خصوص بیماری واگیرداری مانند کرونادارای نتایج معکوس استسپردن مسیولیت مدیریت بحران به بخش نظامی نیز در همین راستا است که با گذراندندوره اوج مخاطره بیماری، موفقیت در مهار بیماری بنام نیروهای نظامی تمام شده و نظام بدین‌شکل به بازسازیمشروعیت روبه زوال خود بپردازدبدین‌ترتیب ویروس استبداد با ویروس کرونا بازتولید می‌شود.  
پایان

سنجشگری مسایل اجتماعی ایران
https://t.me/alitayefi1

هیچ نظری موجود نیست: