اجتماع بیش از دونفر ممنوع: خشونت علیه کودکان دانش آموز در نظام آموزشی

مقدمه

روز اول مهرماه و بازگشایی مدارس نزدیک است. آیا می دانيد که سالانه چند صد هزار کودک از امکان ورود به مدرسه محروم هستند؟ آیا مي دانید چه تعداد از کودکان به دلیل ازدواج های زودرس ناگزیر از ترک تحصیل می شوند؟ ايا می دانید که علیرغم تصویب قانون منع تنبیه، سالانه چه میزان کودک ازسوی مربیان و معلمان مدارس مورد تنبیه بدنی و آزار روحی قرار مي گیرند؟ اشکال و انواع این خشونت ها کدامند؟ آیا درباره خشونت علیه کودکان در مدارس و فضاهای آموزشی در ایران ازاطلاعات لازم برخوردارید؟

براساس آمار سازمان بهداشت جهانی هر سال میلیون‌ها کودک در سراسر دنیا قربانی خشونت‌های جسمی، جنسی و عاطفی قرار می‌گیرند و این امر به صورت یک مشکل جهانی بزرگ با تاثیرات شگرف روی سلامت جسمی و روانی کودکان و رشد سالم آنان و نیز جامعه درآمده است. بیش از یک میلیارد کودک در سراسر جهان وارد مدرسه می شوند.بسیاری از آنان از شرایط امن و مطمئنی برای تحصیل برخوردار نیستند. این دختران و پسران بناگزیر دستخوش ازار و اذیت،خشونت جنسی و جسنیتی، تنبیه بدنی و انواع دیگری از خشونت در مدارس می شوند (Tackling Violence in Schools ) .

خشونت آموزشی یا تنبیه کودکان

آیا خشونت علیه کودکان در نظام آموزشی فقط به تنبیه کودکان دانش آموز خلاصه می شود؟ آیا خشونت صرفا ابعاد فیزیکی و جسمی دارد؟ تعریف صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد،یونیسف“ ، از خشونت علیه کودکان بدین ترتیب است که "خشونت، اعمال زور و قدرت علیه کودکان است و می تواند در مدرسه، موسسه های نگهداری از کودکان نظیر یتیم خانه ها و یا در خیابان ها، در محل کار، در دارالتأدیب ها و یا در منازل صورت بگیرد. بر این اساس، خشونت علیه کودکان به گونه های جسمی، روحی و روانی و جنسی تقسیم می شود که هر سه گونه آثار نامطلوبی بر کودک گذاشته و به جزیی جدایی ناپذیر از وی تبدیل می شود". (کودک آزاری و خشونت علیه کودکان)

مطالعه مفاد پیمان نامه های منع خشونت علیه کودک و حقوق کودک حاکی است که خشونت عبارت از همه اشکال فیزیکی و روحی شامل سوء استفاده و غفلت کردن، تحقیر، استثمار و بهره کشی جنسی است. کمیته وابسته به حقوق کودک نیز هرگونه مجازاتی که در آن نیروی فیزیکی بکار رفته و سبب درد و ناراحتی گردد را خشونت تلقی و آنرا منع کرده است. بیشتر این موارد شامل ضربه زدن با دست و یا شلاق، چوب، کمربند، کفش، قاشق های چوبی و غیره؛ لگد زدن، تکان دادن سخت یا پرتاب کردن کودکان؛ خراش وارد ساختن، گاز گرفتن، کشیدن مو یا گوش، زدن بوکس؛ وادار کردن کودکان به موقعیت های ناراحت کننده؛ سوزاندن تن و دست و یا مجبور کردن به خوردن یا ریختن چیزی در دهان و وادار کردن آنان به فرو بردن مواد آزار دهنده نظیر ادویه جات تلخ یا مایعات گرم و .. است. هم اینک قریب بیش از 110 کشور معاهدات منع خشونت علیه کودکان در مدارس را امضا کرده و در اجرای آن متعهد شده اند (Tackling violence in schools ) .

خشونت یک طیف گسترده است که از ابعاد جسمی و فیزیکی شروع و به ابعاد روحی و کلامی ختم می‌شود. اگر ما با این نگاه بدنبال مصادیق خشونت‌ در جامعه باشیم، به نظر می‌رسد مدارس جزو واپسین حلقه‌های تولید و اعمال خشونت و در عین حال جزو اولین حلقه‌های بازتولید خشونت ‌اند. مدرسه مرکز تجمع کودکان است و محیطی است که در آن بیشترین اشکال خشونت بروز می‌کند.

طبق آمار اعلام شده در شهریور 1390، تاکنون حدود 90 درصد دانش آموزان معادل ۱۱ میلیون و ۵۷۹ هزار و ۷۳۰ دانش آموز در مدارس ثبت‌نام کرده‌اند . از بین کل دانش‌آموزان ۱۰ میلیون و ۶۷۸ هزار نفر در مدارس دولتی، و باقیمانده در سایر مدارس غیر دولتی نظیر سمپاد، شاهد، نمونه دولتی و غیرانتفاعی ثبت‌نام کرده‌اند. ازاین بین هشت میلیون و ۶۰۹ هزار و ۶۵۲ دانش آموزان شهری و ۲ میلیون و ۹۷۰ هزار و ۷۸ دانش آموزان روستایی مهر امسال بروی نیمکت‌های مدارس خواهند نشست (آخرین آمارجمعیت دانش آموزی). این جمعیت در سال تحصیلی گذشته 90/91 عبارت از 12 میلیون و 803 هزار نفر بود ( دانش‌آموزان و كاركنان آموزشي، دفتري، 1380).

جدول یک) ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎﻱ ﺳﻨﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝﻫﺎﻱ ۱۳۸۵ ﻭ ۱۳۹۰

١٣٩٠	١٣٨٥	ﺳﻦ
ﺩﺭﺻﺪ ﺗﻌﺪﺍﺩ	ﺩﺭﺻﺪ ﺗﻌﺪﺍﺩ

۱۰۰ ۷۵۱۴۹۶۶۹	۱۰۰ ۷۰۴۹۵۷۸۲	ﺟﻤﻊ
۷/۵۳ ۵۶۵۷۷۹۱	۷/۸۱ ۵۵۰۹۰۵۷	ﺳﺎﻟﻪ ۵ – ۹
۷/۵۵ ۵۶۷۱۴۳۵	۹/۵۲ ۶۷۰۸۵۹۴	ﺳﺎﻟﻪ ۱۰ – ۱۴
۸/۷۹ ۶۶۰۷۰۴۳	۱۲/۳۸ ۸۷۲۶۷۶۱	ﺳﺎﻟﻪ ۱۵ – ۱۹
17935 هزار	20943 هزار	کل جمعیت 5-19
14348 هزار نفر	16754 هزار نفر	براورد# سنین 7-18

ﮔﺰﻳﺪﻩ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺳﺮﺷﻤﺎﺭﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﻣﺴﻜﻦ ۱۳۹۰

# براوردها از سوی نویسنده است.

اشکال و دلایل: چگونگی و چرایی

انواع خشونت علیه کودکان دانش آموز کدامند؟ چه دلایلی سبب می شود کودکان بیشترین موارد خشونت را در طول زندگی و کودکی خود تجربه کنند؟ شواهد متعددی حاکی است فقدان یا کمبود از یکسو و تبعیض و نابرابری در توزیع امکانات آموزشی از سوی دیگر را می توان اولین خشونت آموزشی دانست که حکومت ایران نسبت به کودکان اعمال می‌کند. این امر ناشی از آن است که تامین حداقل های برابر آموزشی یکی از اصول بنیادین معاهدات جهانی کودک و قانون اساسی ایران است. دراین قسمتا به برخی از مهمترین اشکال خشونت علیه کودکان در نظام آموزشی ایران که به تعبیری در زمره دلایل بروز آن نیز محسوب می شوند اهتمام می شود.

· عدم دسترسی به مدرسه و آموزش مقدماتی. بطوری که جدول یک نشان می دهد، ازبین کل جمعیت تقریبی 14 میلیون نفر واقع در سنین تحصیل، حدود بیش از 2 میلیون نفر کودک و شاید بیش‌تر در فضای آموزشی نبوده و به تعبیری ترک تحصیل کرده اند. این تعداد بی تردید فاقد امکانات تحصیل بوده و به ازدواج، کار، اشتغال خانوادگی و یا خیابانها روی آورده اند. دختران بیش از پسران در معرض محرومیت تحصیلی هستند. دلایل کمبود ثبت نام دختران در مدارس عمدتا ناشی از عوامل اقتصادی، عوامل فرهنگی نظیر اولویت دادن به پسران و (Tackling Violence in Schools).

· نسبت سرانه فضای آموزشی به کودک دانش آموز. تراکم دانش آموز در کلاس درس، ساختار سلسله مراتبی و پادگانی مدارس، میز و نیمکت های ناراحت و ... از دیگر مواردی است که بدلیل نامطلوب بودن آن زمینه ساز خشونت در مدارس و نرخ پایین تحمل پذیری در فضاهای آموزشی می شود. آمارها نشان می دهند نسبت دانش اموز به کلاس از سال 85/86 تا 90/91 بدین شرح تغییر کرده است. ابتدایی از 20 به 22 (نسبت ابتدایی)، راهنمایی از 34 به 24 ( نسبت راهنمایی)، متوسطه از 23 به 44 (نسبت متوسطه).

· فقدان فضای فرهنگی و تفریحی در مدارس. کمبود فضاهای ورزشی و تفریحی ازیکسو و تراکم زیاد دانش آموز نسبت به فضای آموزشی و معلم و کلاسهای درسی سبب می شود که معلم و کودک هردو در یک فضای مستعد عصبی و خستگی قرار بگیرند. این شرایط سبب می شود دانش آموزان به عصیان وا داشته شوند و درنهایت معلم خسته و پر کار نیز راهی جز خشونت برای براه اوردن دانش آموز عاصی نمی یابد. این محرومیت فرهنگی و ورزشی در جایی است که اغلب مدارس محلی برای عبادت یا نماز خانه دارند که اغلب کودکان دانش آموز را به روشهای مختلف ترغیبی بدانجا می کشانند.

· طبق آمار دولتی سالانه حدود 25 درصد از دانش آموزان ترک تحصیل می کنند. در نظام‏های آموزشی موفق، 98 درصد از دانش‏‏ آموزان در چرخه‏ آموزشی قرار دارند، اما در ایران تنها 67 درصد از دانش‏ اموزانی که باید در مدرسه مشغول تحصیل باشند، در مدارس حضور دارند (سه هزار دانش آموز و پنج مدرسه).

· فقدان دسترسی به آموزش زبان مادری. کشور ایران دارای قومیت های و زبانهای مختلف دیگری است که دهه های طولانی است بدلیل ساختار مرکزگرایی اداری و سیاسی، مورد غفلت قرار گرفته است. امروزه در مدارس کشور شاهد ان هستیم که زبان مادری در کنار زبان رسمی کشور تضعیف شده و کودکانی که در نهاد خانواده با زبان مادری پرورش و رشد می یابند، در مدارس با برخورد با زبان فارسی بعنوان زبان رسمی کشور، دستخوش مشکلات زیادی در خصوص فهم و درک مضمون و محتوای دروس و آموزش معلمان می گردند. این بعد از خشونت در مدارس امری است که بخش بزرگی از کودکان اقوام کرد، آذری، بلوچ و عرب در نوارهای مرزی کشور را شامل می شود. نابرابری دسترسی به امکانات آموزشی در مناطق مختلف کشور، در شهرستانها و روستاهاي دور افتاده نیز از دیگر عوامل مضاعف است بدین معنا كه تقريباً والدين از مسايل و بخشنامه هاي آموزش و پرورش و ضروت عدم تنبیه کودکان در مدارس ناآگاه هستند و معلم ها نیزهمچنان کودکان را تنبيه بدني مي كنند.

· نابرابری جنسیتی توزیع امکانات آموزشی. در ساختار آموزشی کشور بویژه در مناطق محروم، همواره پسران نسبت به دختران از اولویت آموزشی بیشتری برخوردار بوده و هستند. دختران هم به دلیل نوع نگاه به موقعیت و نقش آنان در خانواده و جامعه و هم تحمیل زودرس ازدواج های اجباری بدانان، از فضاهای آموزشی به نسبت یکسان با پسران برخوردار نیستند. این امر محصول ماندگاری ساختار مردسالاری است که هنوز در بدنه اقتصادی و اجتماعی بویژه فرهنگ اجتماعات سنتی تر عمل می کند. مطالعات سازمان ملل نیز حاکی است که خشونت های جنسیتی علیه دانش آموزان ناشی از تمایز و نابرابری جنسیتی، عقاید قالبی و نقش های جنسیتی تحمیل شده اجتماعی است بنحوی که دختران و پسران هرکی به اشکال که متفاوتی مورد خشونت قرار می گیرند.

· تنبیه بدنی و آزارجسمی بعنوان روش تربیت کودک. درجامعه ایران هنوز رفتارهای خشن و برخوردهای فیزیکی نسبت به کودکان از سوی تعدادی از والدین و معلمان به عنوان ابزاری سودمند برای تعلیم و تربیت به کار می رود و گاهی تبدیل به یک عادت شده و به بهانه های مختلف تکرار می شود. در چنین سیستم فکری تنبیه بدنی و خشونت داروی تلخی پنداشته می شود که آثار مفیدی در پی دارد. خانواده ها نیز عمدتاً با اعتقاد به چنین اصلی تنبیه بدنی کودکان خود را تا زمانی که منجر به جراحت و عوارض سنگین نشود، نادیده می گیرند و حتی در مواردی با ترساندن کودک از معلم، در خانه او را وادار به اطاعت می کنند (خشونت در مدارس ایران).

· خشونت جنسی علیه کودکان دانش آموز در مدارس نیز از دیگر وجوه انواع خشونت در ایران است. قصد تجاوز و تعدی جنسی به کودکان دختر و پسر در مدارس امری است که علیرغم نبود آمار رسمی و دقیق، در میانه اخبار هرازگاهی منعکس می گردد. ترس کودکان از معلم یا کادر آموزشی مدرسه و همچنین در نز والدین برای انعکاس تعدی های از این دست، هراس و پوشانیدن خانواده ها از وقوع چنین اتفاقاتی به دلیل حفظ آبروی اجتماعی و نبود نظام دیدبانی اجتماعی در بدنه آموزشی کشور از دیگر موانعی است که سبب می شود اخبار و آمار مربوط به این مسئله اجتماعی مکنون بماند. اطلاعات مربوط به فشار خشونت های جنسی علیه کودکان در مدارس در سراسر جهان ناقص و مبهم است و دلایل عمده آن عبارتند از ترس و شرم از انعکاس آن، ترس از انگ خوردن اجتماعی، ترس از عدم باور خانواده و اجتماع به فرد و درنهایت هراس از روبرو شدن قربانی با عامل خشونت و پیامدهای آن (Tackling Violence in Schools ).

· مجازات و محرومیت از تحصیل. همگان این عبارت را به کرات شنیده ایم که «پرونده‌ات را زير بغلت مي‌گذاريم». تهدید و اعمال محرومیت از تحصیل نه تنها یک نوع خشونت و نقض حق اولیه کودک محسوب شده بلکه سبب ساز نوعی ناارامی و تشویش و شکنجه روحی و اجتماعی و حتی شخصیتی کودک می شود. این نوع خشونت روحی و اجتماعی دربین اجتماع همکلاسان، خانواده و حتی محل زیست کودک سبب بحران روحی و فکری وی می گردد. این روش و نوع خشونت آموزشی بعنوان محرومیت تحصیلی حتی در دانشگاهها کشور نیز بنوعی مرسوم می باشد. ادامه چنین تهدید هایی زمینه ساز ترک تحصیل و انزجار کودک از محیط آموزشی می گردد.

· کار کودک دانش آموز همزمان با تحصیل. بخش بزرگی از کودکان کار در جامعه امروز ایران کسانی که باید طبق قانون اساسی و همچنین پیمان نامه حقوق کودک در فضاهای آموزشی بسر برند، در خیابانها یا مراکز اشتغال غیررسمی در بدترین وضعیت مشغول به کار هستند. علاوه براین تعداد، کودکان بسیاری هستند که برای افزایش توان و امکان ماندگاری در مدارس و ادامه تحصیل ناگزیر از کار در ساعات غیردرسی و پس از مدرسه می شوند. این طیف وسیع از کودکان که تعداد دقیقی از آنان در دسترس نیست، بنوعی در مرز تحمل خانواده و مدرسه قرار داشته و در یک آزار و خشونت مضاعف زندگی می کنند. این بخش از کودکان کار که همزمان تحصیل نیز می کنند، علاوه بر مسئولیت تحصیل که بنوبه خود سنگین است، مسئولیت اقتصادی خانواده را نیز بدوش دارند.

· ازدواج کودکان و محرومیت از تحصیل. بخش دیگر و مهمی از کودکان در سنین مدرسه و آموزش به ترک تحصیل یا ازدواج اجباری روی می آورند. تعداد یک میلیون از کودکانی که زیر سن 18 سالگی تن به ازدواج های زودرس داده و از فضاهای آموزشی و تحصیل دور افتاده اند کسانی هستند که بطور غیر مستقیم دستخوش شدیدترین نوع خشونت آموزشی هستند. این عده در مواردی در طول دوران عروسی و نامزدی به تحصیل خود ادامه می دهند ولی همزمان در مدارس مورد تبعیض خاصی قرار گرفته و گاه از سایر همکلاسان خود دور نگهداشته می شوند. نسبت بزرگی از این کودکان محروم از تحصیل دخترانی هستند که علاوه بر ازدواج، باردار و صاحب فرزند شده و نقش مادری را همزمان با کودکی خود ایفا می کنند (ازدواج و طلاق کودکان درایران).

· تحمیل باورهای مذهبی به کودکان. از جمله دیگر خشونت های تحمیل شده به کودکان تحمیل آموزه های دینی به کودکان است. امروزه در بسیاری از مدارس ممالک دمکراتیک، انتخاب دین، امری آزادانه و داوطلبانه است امری که در ساختار آموزشی حکومت اسلامی ایران بشدت تحمیلی و اجباری است. القای آداب و الفبای دینی بویژه تشیع در مدارس نه تنها قدرت آزاد اندیشی و ازادی انتخاب از کودکان دانش آموز را سلب می کند بلکه برای سایر کودکان از ادیان دیگر نظیر بهاییان سب محرومیت تحصیلی می گردد. وجود نمازخانه ها، نماز اجباری، روزه داری های اجباری و مشارکت در مراسم عزاداری های دینی و .. اغلب وجهی تحمیلی با تطمیع و تهدید دارد که سبب ناآرامی و تشویش و بد آموزی کودکان در فراتر از هویت خود رفتن می گردد.

· پوشش اجباری دختران دانش آموز. اجبار پوشش دختران از بدو شروع مدارس در سنین شش سالگی در مدارس پیش دبستانی تا مقاطع بالاتر از دیگر موارد بارز خشونت در فضاهای آموزشی است. این خشونت اگرچه در سنین بالاتر در جامعه نیز به دختران تحمیل می گردد ولی در مدارس و فضاهای آموزشی بسیار زودرس بوده و از آغاز مدارس ابتدایی دختران خردسال را وادار به پوشاندن روسری و مانتو می کند امری که قدرت ازادی، تحرک، انتخاب و ارامش روحی و جسمی دختران را بشدت مورد تهاجم قرار می دهد. تهدید و تنبیه های ناشی از عدم رعایت این پوشش اجباری دینی نیز از زمره تبعات وجود چنین ساختار تبعیض یافته جنسیتی است که زنان و دختران را در مربته دوم اهمیت قرار داده و آنان را چونان ارگان جنسی می نگرد که همواره باید پوشانده شوند.

· جداسازی جنسیتی کودکان و تک جنسیتی ساختن فضاهای آموزشی. از همان بدو سالهای وقوع انقلاب و گشایش مدارس، رویکرد تک جنسیتی سازی در فضاهای اجتماعی و بویژه آموزشی در سراسر کشور غلبه یافت. این امر بگونه ای است که امروزه مدارس کشور به پسرانه و دخترانه تقسیم شده و کودکان از همبازی شدن و ارتباط فکری، جسمی و روحی با همسالان خود در جنسیت های مختلف محروم هستند. انسداد روابط اجتماعی و فقرآموزش و تربیت کودکان در اثر تحدید و تک جنسیتی شدن مدارس سبب شده است که خلا های عاطفی و شناختی کودکان دختر و پسر از یکدیگر بشدت افزایش یافته و جامعه کودکان و به تبع آن بزرگسالان با بحران های بزرگ جنسی روبرو شوند. این محرومیت جنسیتی یکی از مهمترین خشونت هایی است که هرروزه در بدنه آموزشی کشور بوقوع می پیوندد و زمینه بیگانگی اجتماعی کودکان و جامعه را فراهم می سازد.

· کودکان آسیب پذیر. کودکان ناتوان مانند معلولان، کودکان قومیت های در حاشیه، کودکان اقلیت های دینی و فرهنگی، کودکان پناهجو و رانده شدگان بویژه کودکان افغان فاقد شناسنامه (قریب یکصد هزارنفر)، کودکان آلوده به بیماری های سخت علاج مانند ایدز، کودکان همجنسگرا یا دگرباشان جنسی و.. از زمره کودکانی هستند که در مدارس کشور نیز مورد خشونت روزمره قرار می گیرند. آمار دقیقی از این وقایع دردست نمی باشد ولی شواهد جهانی نیز گواه این است که این گروهها بیشترین آسیب های ناشی از خشونت را متحمل شده اند بدون اینکه در جایی ثبت یا احصا شود (Tackling Violence in Schools, p 13).

· تنبیه مادرانه. طبق گزارش انجمن حمايت از حقوق كودكان 63 درصد تماس‌هاي صداي يارا مربوط به كودكاني است كه تنبيه مي‌شوند كه در اين ميان 42 درصد تنبيه بدني و 58 درصد نيز تنبيه عاطفي و رواني مي‌شوند. دراین میان 89 درصد از 742 تماس برقرار شده با صداي يارا توسط مادران صورت گرفته است. همین نسبت گویای این است که عنصر خشونت در فرهنگ آموزشی و تربیتی ایران نهفته است و در نظام آموزشی نیز تسری یافته است ( تنبیه کودکان). ازسوی دیگر بيش از 80 درصد معلمان ابتدايي را زنان تشكيل مي‌دهند. ازاینرو می توان گفت بخش بزرگی از تنبیه کودکان در خانواده و وبویژه در نظام آموزشی توسط زنانی صورت می گیرد که در نقش مادر یا معلم ظاهر می شوند (تنبیه بدنی مدارس).

· اشتغال مضاعف معلمان. امروزه بسیاری از معلمان، از فرط استیصال و برای جبران کسری هزینه زندگی خود، به تدریس تمام وقت (حتی دو یا سه شیفته) و یا مشاغل دیگر پناه می برند. این مسئله عواقب و آثار ناگوار و مخربی دارد که یک سوی ان به عدم تحمل و فشار عصبی معلمان و درنهایت افزایش میل به خشونت در بین انان منجر می شود (تنبیه بدنی مدارس).

· نامشخص بودن تعریف و جایگاه کودکی. مفهوم کودکی در جامعه ایران دستخوش ابهام بزرگی است. بطوریکه در فضای سربازی یک تعریف از کودک، در سیستم تأمین اجتماعی یک تعریف دیگر، در قوانین استخدامی کشور که بورکراسی و ماشین دولت را تشکیل می‌دهد تعریفی متفاوت و در قانون کار تعریف خاص دیگری از کودک وجود دارد. ازسوی دیگر از منظر شرعی و دینی نیز تعریفی متفاوت از کودک و کودکی بچشم می خورد. اساساً دولت پایه‌های قوانین و حقوق مدنی خود را بر پایه قوانین شرعی نهاده است. آنچه در مبانی شرعی وجود دارد، نگاه بیولوژیک و سنتی به وجود کودک است. اصلاً کودکی در مفهوم شرعی به یک معنایی جرم تلقی می شود، نوعی بی‌عقلی و بی‌خردی که حتماً باید با چوب الف تربیت و اهلی شود. چنین نگاهی به کودک نگاهی‌ست که اساساً محصول دنیای پیش از مدرن است و در اندیشه‌ی اسلامی همچنان وجود دارد (چوب الف برسرما).

· آموزش و پرورش ایران پر از ناسازه هاست. در آموزش و پرورش ما عناصر نو و کهن به نحو شگفت انگیزی به همزیستی ضد کارکردی خود ادامه می دهند. درعین حالیکه در نظام آموزشی برخی از مفاهیم و روشهای مدرن آموزشی و تربیتی اعمال می شود ولی همچنان نظام سنتی مورد احترام و ارزش است. بسیاری از مقامات سیاسی و نظریه پردازان دولتی، نظام آموزش و پرورش مدرن را اساساً پدیده ای غربی و استعماری می دانند و در فکر بازگشت به نظام آموزشی ماقبل مدرن هستند. در گزینش معلمان بر احراز صلاحیت های عقیدتی و سیاسی داوطلبان بسیار تاکید می شود، اما صلاحیت های حرفه یی و روانی و تربیتی شغل معلمی چندان مورد توجه گزینشگران نیست. به همین دلیل معلمان در مورد مسایل تربیتی دارای دیدگاه های بسیار متفاوت و شخصی هستند. برنامه ریزان و سیاست گزاران سنت گرای آموزشی با این پارادوکس مواجهند که نمی توانند خشونت ورزی علیه کودکان را محکوم کنند، چون یکی از عناصر آموزش سنتی اعمال خشونت و تنبیه بدنی کودکان است. اما در دنیای امروز قادر به دفاع از اعمال خشونت علیه کودکان نیستند (خشونت در مدارس ایران ).

· خشونت علیه کودکان در فرهنگ ما ریشه عمیقی دارد. در ادبیات کلاسیک ایران به ویژه در گلستان سعدی بر سودمندی خشونت علیه کودکان بسیار تاکید شده است. سعدی ضرب بی محابا و زجر بی قیاس را از ضرورت های تعلیم و تربیت می داند. ایرانیان از صد سال پیش آموزش و پرورش مدرن را پذیرفتند و دبستان های جدید به سبک غربی جایگزین مکتبخانه های سنتی شدند، اما محتوای مکتبخانه های سنتی در قالب مدارس جدید به حیات خود ادامه داد. خشونت لفظی و تنبیه بدنی وجه جدایی ناپذیر رفتار معلمان بوده و هست. معلمان این شعر سعدی را فراموش نمی کنند که می گوید؛ استاد معلم چو بود بی آزار/ خرسک بازند کودکان در بازار. برخی از معلمان بر چنین زمینه فرهنگی، خشونت علیه کودکان را توجیه و تجویز می کنند (خشونت در مدارس ایران ).

· نبود ضمانت اجرایی و پایش قانون منع تنبیه در مدارس. طبق ماده 77 آیین نامه اجرایی مدارس اعمال هرگونه تنبیه دیگر از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه ممنوع است و در اعمال تنبیهات نباید بین دانش آموزان تبعیض و استثنایی قایل شد. بر اساس ماده 76 دانش آموزان متخلفی که راهنمایی ها و چاره جویی های تربیتی در آنها مفید و موثر نمی افتد، با رعایت تناسب به یکی از روش های زیر مورد تنبیه قرار می گیرند؛ تذکر و اخطار شفاهی به طور خصوصی، تذکر و اخطار شفاهی در حضور دانش آموزان کلاس مربوط، تغییر کلاس در صورت وجود کلاس های متعدد در یک پایه با اطلاع ولی دانش آموز، اخطار کتبی و اطلاع به ولی دانش آموز، اخراج موقت از مدرسه با اطلاع قبلی ولی دانش آموز حداکثر برای مدت سه روز و انتقال به مدرسه دیگر از مدرسه محروم می شود. این گونه از تنبیه یا پیامدهای رفتاری کودکان دانش آموز در مدارس نه تنها به بدترین وجه صورت می گیرد بلگه حتی اشکال خشون آمیز دیگر قابلیت ثبت، پیگیری و شکایت ندارد.

· هنجارشکنی های نسل جدید نیز از دیگر عواملی است که سبب ساز تضادهای بیشتر بین معلم و دانش آموز می گردد. شکاف های بین نسلی که گویای تفاوت و افتراق آموزه ها و آموخته های بین دویا چند نسل می باشد در دهه های اخیر نه تنها در جهان مدرن و توسعه یافته بلکه در جامعه ایران نیز بسرعت رو به فزونی گذارده است. دراین میان کودکان با نگرش ها، روشها و الگوهای زیست، اندیشه و رفتار اجتماعی بزرگسالان خواه در خانواده یا مدرسه و در نهایت در جامعه همسویی نکرده و لذا بیش از پیش مورد تعرض و خشونت جامعه بزرگسالی قرار می گیرند که وظیفه خود می دانند آنان را تمشیت و تربیت کنند. سرکوب تمایلات دگرخواهانه کودکان توسط ضابطان و رابطان آموزشی در کشور مبتنی بر حفظ وضع موجود و هنجارهای متعارفی است که نزد کودکان دیگر رنگ ارزشی پیشین را ندارد.

بنظر میرسد پذیرش خشونت علیه کودکان در نظام آموزشی ایران بقدری نهادینه و رسمیت یافته است که می توان از آن بعنوان خشونتی ساختاری یاد کرد. بدین معنا که امر خشونت بعنوان روشی برای همسازی و انطباق پذیری، همرنگی اجتماعی و جامعه پذیری مورد بهره برداری قرار میگیرد که طی آن کودکان باید راهی را پی بگیرند که بزرگسالان در نقش معلمان و ضابطان هنجارهای موجود آنرا از پیشینیان پذیرفته و دنبال می کنند.

بی تردید خشونت بدنی و روحی در مدارس سبب نارسایی جدی فیزیکی و فکری در کودکان می گردد. این امر عامل کاهش رشد مهارتهای اجتماعی، افسردگی، تشویش و روان پریشی، رفتار پرخاشگرایانه و فقدان همدلی یا مراقبت از دیگران می گردد. این امر حتی سبب تداوم و استمرار خشونت در مدارس می گردد (Tackling Violence in Schools).

--------------------------------------------------------------------------------------

منابع

نسبت جمعیت دانش آموز به کلاس درس

http://salnameh.sci.org.ir/TableShow/printversion.aspx

سه هزار دانش آموز و پنج مدرسه

http://gatesdawn2.wordpress.com/2012/08/22/%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2-%D9%88-5-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87/

خشونت در مدارس ایران http://www.javanemrooz.com/articles/social/training/school/article-42304.aspx

ازدواج و طلاق کودکان درایران http://radiozamaneh.com/society/khiyaban/2012/09/04/19216

تنبیه کودکان http://irsprc.org/post/detail.aspx?mc=2&sc=11&pc=2&ctg=1&c=3&lang=Fa

تنبیه بدنی مدارس http://iranianteachers.blogfa.com/post-9.aspx

سه هزار دانش آموز و پنج مدرسه

http://gatesdawn2.wordpress.com/2012/08/22/%D8%B3%D9%87-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2-%D9%88-5-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87/